top of page
Ara
Yazarın fotoğrafıİlgebey
14 May 20206 dakikada okunur

MUKBANG (Yalnız Yeme Serisi-3)

Güncelleme tarihi: 1 Şub 2021



Açıyor yayını, yayın boyunca bir şeyler yiyor. Özü bu.

2010’da Kore’de popüler oldu ve yayılıyor. “Afreeca TV”, YouTube ve Twitch’te oluyor bu yayınlar genelde.

Kore’de beslenme geleneği sağlıklı beslenme ve sıkı kurallar bütünü niteliğinde. Ama gerçek zamanlı internet TV’si olan “Afreeca TV”de 2009’da ilk kez böyle bir şey yapıldı. Günümüzde televizyonlarda bile yapıldığı oluyor.

Bu yayınlarda vurgu, yemeği hazırlayıp yiyeip hatta etrafı temizlediğini bile izleten öznede. Böylelikle yayın, reklam firmaları için daha kullanışlı, daha verimli hale geliyor. Yayıncılar bağış ve sponsorluk alıyorlar. Sponsorluk yokken bile kimisi bağışlarla ayda 10.000 dolar geliri buluyor. Bağışın yanı sıra e-kitap, ürün tanıtımları ve sponsorluklar da gelir kaynakları arasında.

Video oyun yayın platformu olan Twitch’te “social eating” (sosyal yeme) kategorisi, ışıkları mukbang’in popülaritesi dolayısıyla üstüne çekmiş durumda.

Kore’de başlayan bu olay Çin ve Japonya gibi diğer Asya ülkelerine de hızla yayıldı ve Batı’da da karşılığını buldu.

Bu yayınlarda bazı davranışlar gerçekten sorunlu. Bunu elbette Kore hükümeti de gördü. Temmuz 2018’de “Kapsamlı Ulusal Obezite Yönetimi Önlemleri”ni çıkararak “mukbang rehberleri” oluşturacağını duyurdu. Yani madem yapılacak böyle yapılsın, diyecekti.

Rehberi oluşturmadaki başlıca amaçlar “binge-eating”i (kısa sürede çok fazla besini tüketmek, örneğin 2 saatte 2000 kaloriden fazla alım) önlemek ve halk sağlığını korumak. Ama bu rehber tepkiyle karşılandı: “Hükümet bireysel özgürlükleri çiğniyor”, “Mukbang ile binge-eating’in ne alakası var?” ... (1)

Ama mesela “Ssoyoung” adlı yayıncının olayı cidden sıkıntılı. Kızın davranışlarının “cringe”lik (“tat kaçırıcılık” diyelim) seviyesi o kadar yüksek ki, sinirlenip kapattım. Yemeden önce köpekbalığı, mürekkep balığı, ahtapot gibi deniz canlılarını henüz canlıyken resmen işkenceye tabi tutuyor falan. Yorekok’un “Yemeğinle Oynama” videosu her şeyi anlamak için gayet yeterli bir kaynak (2).


Yılan balığı ile dolu lavaboya tuz dökme, köpekbalığını (ufak tefek bir tür) havuzundan çıkararak sanki hayvan onu kovalıyormuşçasına yerde çabalayan köpekbalığından mutfak zemininde sürüne sürüne kaçıyormuş gibi yapma, mürekkep balığını canlı canlı ortadan ikiye ayırıp bir süre izleme gibi. Yeme kısmı tüm bu atraksiyonların sonrasında.

Mukbang yayıncılarının Batı’daki örneklerinden olan “Nikocado Avocado” (Gerçek ismi Nicholas Perry) da yayınlarında binge-eating’i baya da yapıyor ve çocuğun meydan okumaları da az rahatsız edici değil. Uzata uzata 1 saate vardırdığı videolar var.


“Yani bu insanlar salak mı, orda gördüğü adam binge-eating yapıyor diye gidip o da mı öyle yapacak?” diye düşünülebilir ama herkesin izlediğine bilinçli tepki verdiğini varsaymak doğru olmaz. Ayrıca yeme davranışları sosyal olarak kolayca yayılabilir (1).

Neden İzleniyor?

Mukbang’i kısaca anlatırsak, “insanların yemek yediği yayın” diyebiliriz. Niye izleniyor peki bunlar? Olası sebepler şöyle:

1) Mukbang, Batılı izleyicilerin “food porn” dediği şeye benziyor. Mukbang’de yenilen şeyden tatmin olma duygusu izleyicinin aracılığıyla gerçekleşiyor. Yani izleyici yayıncıya vekalet vermiş gibi. Bu tatmin duygusu, işitsel ve görsel yolla iletiliyor. Mesela yayıncı yemeden önce besini tutup kamerada iyice bir görülmesini sağlıyor. Sonra yedikleri şeyi bilerek gürültülü yiyorlar ya da şipir şipir çiğneme ve “gurk” diye yutkunma seslerini iyice duymamızı sağlıyorlar ki işitsel tatmin sağlansın (Burada ASMR ile de bağlantı var). Bunun için mikrofonlarını iyice açıyorlar ya da ASMR mikrofonu kullanıyorlar mesela.

Yorumlar kısmına bakınca acayip bir beğeni ve minnettarlık söz konusu. “En sevdiğim yemek!!11!!1”, “Çok heyecanlıyım!!” gibi tepkiler burada normal. “Acayip hoşuma gitti çünkü diyetteyim” diyen de var. Yani yiyemeyenin yerine yiyen biri var ve yiyemeyen açıp kendisi yerine yiyebilen birini izleyerek nefsini bastırıyor. İzlenme sebeplerinden biri bu aracılı tatmin olayı olabilir.

2) Mukbang, Kore kültüründe yerleşik olan beraber yeme alışkanlığındaki azalmaya bulunmuş bir çözüm olarak ya da bu duruma bilinçli ya da bilinçsiz bir tepki olarak çıkmış olabilir. Tek kişilik haneler arttıkça yalnız yeme arttı. Yalnız yeme olayının önüne geçilmesinin ve diğer insanlarla bir arada olunmasının bir yolu mukbang. “Aynı yemeği sipariş ettim, hadi beraber yiyelim”, “öğle yemeğimi yerken izliyorum” gibi yorumlar buna işaret ediyor biraz.

Nasıl Yapıyorlar Bu İşleri?

Bu programları yayınlayan kişilere “BJ” (Broadcasting jockey) deniyor. “ChangHyun” adlı BJ’in Eylül-Ekim 2015 arasındaki 67 videosunun incelendiği bir çalışmaya bakalım.


(Fotoğraftaki yiyecekleri bitiriyor. Hüpürdete hüpürdete, ASMR mikrofonuyla)

ChangHyun’un özelliklerinden birisi, izleyiciyi olaya dahil edip daha aktif kılması. “İlk önce hangisini yiyeyim?” diye soruyor ve chat kısmından yanıt bekliyor mesela.

Bu platformda bağış niteliğinde olan “sanal balon”lar var. 1004 tane balon gönderen izleyici, ChangHyun’a 80 dolar bağış yapmış oluyor. 1004’ün özelliği, Kore dilinde “melek” kelimesiyle aynı şekilde okunuyor oluşu. 1004 balon gelince ChangHyun yemeyi bırakıp teşekkür mahiyetinde atraksiyonlara girişiyor. Odanın ışığını değiştiriyor, şarkı açıyor, dans ediyor vs. ve teşekkür ediyor. Bunun örneklerinden birinde “Bamboo” adlı izleyici için yer ve onun gibi davranır. Yiyeceği kameraya yaklaştırır. “Tamam Bamboo, şimdi aaa de” der. Bamboo, chat’te cevap olarak yeme sesleri yazar (“Nom nom” gibi).

ChangHyun’un kullandığı temel iletişim yolları şöyle:

-İzlet (izleyicinin en pasif olduğu)

-Dahil et (sorulara cevaplar gibi etkileşimler)

-Onun yerine ye, ona yedir, onun gibi davran (izleyicinin olaya dahlini artırıyor)

-Onun kuklası ol

Bu sonuncusu, seyircinin olaya en dahil olduğu iletişim şekli. ChangHyun, izleyicinin komutlarına göre hareket ediyor: “Sosa banmamı ister misin?”, “Dürüm yapayım mı?”, “Şimdi yiyebilir miyim?” gibi.

Bu karşılıklı etkileşimi, mısır yağmurkuşu ile timsahın ilişkisine benzetebiliriz. Timsah kurbanını yer ve dişinde artık kalır. O artık orada durursa dişi çürür. Ama davet manasında ağzını açtığında yağmurkuşu gelir ve o artığı yer. Timsah çürükten, yağmurkuşu da açlıktan kurtulur (3).

Mukbang’e Bakış Nasıl?

Mukbang, reklam için de baya müsait bir ortam. Mesela David Dobrik bir programında PizzaHut ürünleri yedi. PizzaHut için de Dobrik için de çok uğraştırmayan bir reklam yöntemi.

Mukbang’e olan yaklaşımı etkileyebilecek faktörlerin incelendiği bir çalışmada 243 kişinin bir ankete verdiği cevaplar incelenmiş. Katılımcılar 21-34 yaş arasında, %86.4’ü eğitimli. Katılımcıların 114’ü Asyalı.

Mukbang hakkında bilgi düzeyleri düşük (%65’i bilmiyor). %13’ü biliyor ve %21’i hakkında bişeyler duymuş.

Anketin sonuçlarına göre, yayıncının çekiciliği mukbang olayına yaklaşımı olumlu etkilemiş. Yayıncıyı yakın bulup sevdikleri zaman, izleyiciler olaya karşı olumlu tavır alıyor.

Televizyon reality show programlarında gördüğümüz, bir başkasının hayatını dışarıdan röntgenleme konsepti, televizyon aracılığıyla röntgenleme sağlıyor. Ama bu, Asyalı bireylerde olumsuz yaklaşım doğururken diğer bireylerde herhangi bir etkiye yol açmamış.

İnsan sıkılır. Yenilik arar. “Yeni bir eğlence türü” olarak görmesi durumunda Asyalı bireylerin tavrının olumlu etkilendiği görülmüş.

Yalnızlık hissiyle bir alakası olabilir mi, sonuçta biriyle interaktif bir etkileşim söz konusu, diye bakıldığında bunun mukbang’e tavra herhangi bir etki etmediği görülmüş.

Sağlıkla ilişkisi, yiyen kişiyi izleyip gerçek hayatta izleyicinin yememe davranışı sergilemesi durumunda olumlu bir tavra yol açabilir diye düşünülmüş fakat bunun herhangi bir etkisinin olmadığı görülmüş.

Gruba dahil olarak bir kimlik hissi duyma durumunun Asyalı olmayan bireylerin tavrını olumsuz etkilediği görülmüş.

Bir grupta mukbang’den olumlu bahsediliyorsa sosyal manada mukbang kabul edilebilir hale gelir. Dolayısıyla bu sosyal normlardan dolayı gerçekleşen etki, tavrı olumlu etkilemiş (4).

Yayınlar, Yorumlar, Olası Sıkıntılar

Mukbang videolarının içerikleri ve izleyicilerin videolara tepkilerinin incelendiği bir çalışmada 3 popüler yayıncıya ait 9 video ve bu videolara yapılmış 135 yorum seçilmiş.

Videolarda aydınlatma, ortam, editleme ve site açısından benzerlik var.

İnsanlar mukbang yayıncıları gibi kazanmak isteyip bu işe girişiyorlar.

Kimi yayıncı sıcak sarı ışıkla Çin tarzı yemek odası, kimisi ise restoran ortamı kullanıyor.

Videolarda besin genelde ekranın büyük kısmını kaplar. Ekranın yarısını genelde et kaplar. Sebze çok nadir.

Mavi ve yeşil besinler iştahı azaltıcı, kırmızı ise artırıcı etki yaparken turuncu ve sarı renklerdeki besinler artırıcı etki “yapabilir”. Soslu et de iştahı artırıcı renkte. Belki de bu yüzden hiç sebze görmüyoruz. Kullanılan besinler genelde izleyicilerin bildiği ve sık yediği, yani yemek isteyeceği yemekler.

Bu olaya karşı çıkanların argümanları, mukbang’in sağlığa zararlı olduğu ve yayıncıların performanslarının gerçek olmadığı.

Yorum yapanlar adeta istek parça yapıyor:

-”Seni 20 paket bisküvi yerken görmek istiyorum”

-”Meze olmadan 10 kilo pirinç yiyebilir misin?”

-”Konserve ringa balığı yiyebilir misin?”

Mukbangciler tek seferde çok besin yiyor. Bu durum bunun “normal” olduğu düşüncesini yerleştirebilir. Dediğimiz gibi, yeme davranışları sosyal olarak kolayca yayılabilir.

Yayıncılar olayı genelde bir meydan okuma olarak gördükleriiçin sağlıksız alışkanlıkların yayılmasına yol açabilir.

Genelde yedikleri besinler, kalorisi yüksek ve şekerli besinler: Et, tatlı, kola vs. Sebze yok sayılır. Bu tercihler de insanları etkiler. Normlar, sosyal etkilerden etkilenir. Normlar böyle böyle değişir. “Amaan nolcak” dersek olan olur. Hadi kayyum.

İşin kötüsü mukbangçiler taklit ediliyor. Kazançlarının da yüksek olması, insanları bunların yaptığı yapmaya itiyor (5).

Bir çalışmada Nisan 2017-19 arasında YouTube’da 10.000’den fazla kez izlenmiş mukbang videolarına bakılmış (5952 video). Diğer bir çalışmada ise 10 online gazetede Ocak 2013-Nisan 2019 arasında çıkan mukbang ile ilgili 5625 yazıya bakılmış.

Birçok yayıncının aşırı yeme olayı gerçekleştirdiği ve sağlıksız besin yediğigörülmüş. Bunu popülarite için kullanıyorlar. Fakat besin tipine göre seyirci sayısı değişmiyor.Sebze yeseler de değişmez miydi acaba?

İzleyicide izlerken yeme isteği doğabiliyor (6).

Kelin Merhemi ve Kapanış

Yalnız yemeye bulunan çözümlerden biri mukbang iken bunun dışında çözümler de mevcut:


1) Eşlikçi robotlar: “Brian 2.1” adlı robotlar, 80 yaş üzeri bireylerle yapılan pilot çalışmada olumlu sonuçlar vermiş. Brian 2.1, selamlayıp “Gel beraber olsun” diyor. “Mis gibi tüttü ha” diyor. “Senle birlikte olmaktan çok mutluyum” diye gönül okşuyor, ara sıra şakalar yapıp bir eliyle ağzını kapatıyor ve yemek bitince de vedasını ediyor. Bir başkasında da “Health-e-Eater” var. Bu robot, çocukları yemek sırasında eğitiyor.

2) “Skeating”: Skype yaparken yeme olayı.


3) “RoomXT”, “CU Later” ve “CoDine” gibi eş zamanlı ve mesafeli yemeyi sağlıyor (7).



KAYNAKÇA

1- https://en.wikipedia.org/wiki/Mukbang, Erişim Tarihi: 14.05.2020.

2- https://www.youtube.com/watch?v=Bm2f3Myvl9g, Erişim Tarihi: 14.05.2020.

3- Choe, H. (2019). Eating together multimodally: Collaborative eating in mukbang, a Korean livestream of eating. Language in Society, 48(2), 171-208. doi:10.1017/S0047404518001355

4- Pereira et al. (2019). I like watching other people eat: A cross-cultural analysis of the antecedents of attitudes towards Mukbang. Australasian Marketing Journal. 27 (2): 78-90.

6- Kang et al. (2020). The popularity of eating broadcast: Content analysis of “mukbang” YouTube videos, media coverage, and the health impact of “mukbang” on public. Health Informatics Journal.doi: 10.1177/1460458220901360

7- Spence, C., Mancini, M., & Huisman, G. (2019). Digital Commensality: Eating and Drinking in the Company of Technology. Frontiers in psychology, 10, 2252. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2019.02252

95 görüntüleme0 yorum

Son Yazılar

Hepsini Gör

Comments

bottom of page